Instrukcja obsługi dla Rodziców cz. II – pierwsze zabiegi i badania dziecka w szpitalu

20.01.2020

1. Pierwsze zabiegi po urodzeniu

W przypadku zdrowego, donoszonego maluszka wszelkie zabiegi mogą zaczekać do momentu zakończenia pierwszego kontaktu lub być wykonane bez jego przerywania.

A co będzie się działo?

a) ważenie i mierzenie noworodka

Dzidziuś będzie miał zmierzoną długość, obwód głowy i obwód klatki piersiowej, a wszystkie te parametry zostaną wpisane do Książeczki Zdrowia Dziecka.

b) zabieg Credego

Polega on na zakropleniu oczu maluszka roztworem azotanu srebra. Celem jest zapobieganie groźnemu zapaleniu spojówek, wywoływanemu dwoinką rzeżączki. Zakażenie niewykryte lub niewłaściwie leczone prawie zawsze powoduje ciężkie zapalenie rogówki i ślepotę. Ponieważ w krajach rozwiniętych występuje stosunkowo rzadko, czasami rodzice sprzeciwiają się jego wykonaniu lub podają w wątpliwość jego zasadność. Okazuje się jednak, że w krajach, które wycofały się ze stosowania zabiegu Credego, (np. Niemcy, Dania, Szwecja, Wielka Brytania) odnotowuje się wzrost liczby zakażeń rzeżączkowym zapaleniem spojówek u noworodków. Zabieg Credégo jest wciąż najlepszym sposobem, by zapobiegać tak poważnemu powikłaniu jak ślepota. Azotan srebra, używany do tej procedury, może spowodować chemiczne zapalenie spojówek (z objawami takimi jak zaczerwienienie, obrzęk, czasami wydzielina), które zazwyczaj mija samoistnie po 1 dobie. Dla złagodzenia objawów można stosować delikatne przemywanie spojówek przegotowaną wodą lub solą fizjologiczną.

c) domięśniowe podanie witaminy K

Maluszek otrzymuje wykonywany cieniutką igiełką zastrzyk w udo. Do czego jest mu potrzebna ta witamina K? Otóż jest ona niezbędna w procesie wytwarzania czynników biorących udział w krzepnięciu krwi. U starszych dzieci oraz u dorosłych witaminę K produkują bakterie jelitowe. U noworodka kolonizacja przewodu pokarmowego bakteriami dopiero się zaczyna, a ich zapotrzebowanie na witaminę K jest większe niż to, co otrzymują wraz z mlekiem mamy. Niedobór witaminy K może doprowadzić do krwawienia, a ryzyko dotyczy noworodków i niemowląt do końca 3 miesiąca życia. W pierwszych dobach krwawienia zwykle dotyczą przewodu pokarmowego, pępka, błon śluzowych i skóry. Postać późna (2-12 tydzień życia) to krwawienia śródczaszkowe obarczone wysoką śmiertelnością. Jednorazowy zastrzyk a takie poważne ryzyko? Wybór jest chyba oczywisty.

Alternatywą dla podania domięśniowego jest doustne podanie witaminy K w podwójnej dawce. Jednakże skuteczność i wiarygodność podania jest zdecydowanie większa w przypadku zastrzyku domięśniowego. Po podaniu doustnym trzeba pamiętać o kolejnych wymaganych dawkach pomiędzy 4 a 6 dniem oraz pomiędzy 4 a 6 tygodniem lub 1 x w tygodniu przez pierwsze 3 miesiące.

2. Pierwsze badanie lekarskie

Maluszek musi być po raz pierwszy zbadany przez lekarza neonatologa lub pediatrę w ciągu pierwszych 12 godzin życia. Badanie polega na dokładnym oglądaniu, osłuchiwaniu i badaniu dotykiem całego dziecka. Rodzice mają prawo być obecni podczas badania; lekarz wówczas poinformuje ich na bieżąco o wyniku badania oraz odpowie na pytania. W efekcie badania bobas zostanie również zakwalifikowany do pierwszych szczepień obowiązkowych.

3. Szczepienia

Nowy obywatel otrzyma pierwsze 2 szczepienia w swoim życiu w ciągu pierwszych 24 godzin życia. Są to szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (inaczej wzw B) oraz przeciwko gruźlicy (BCG).

Szczepienie przeciwko wzw B jest szczepieniem domięśniowym i podawane jest w udo. Szczepionka zawiera antygen powierzchniowy wirusa uzyskiwany drogą inżynierii genetycznej (a więc syntetycznie wyprodukowany fragment wirusa). W zasadzie nie istnieją przeciwwskazania do wykonania tego szczepienia dlatego otrzymują je zarówno wcześniaki, jak i donoszone noworodki, te zdrowe, jak i chore. Szczególnie istotne jest, aby otrzymały je maluchy, które w krótkim czasie czeka jakiś zabieg operacyjny.

Szczepienie przeciwko gruźlicy jest szczepieniem śródskórnym, a szczepionka podawana jest w ramię. Jest ona przygotowywana z „żywego”, ale osłabionego mutanta prątka gruźlicy typu bydlęcego.

Jakie są przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka BCG

Przeciwskazaniem do szczepienia są: mała urodzeniowa masa ciała <2000 g, ciężkie urazy okołoporodowe (wylew wewnątrzczaszkowy, zamartwica), ciężkie wady rozwojowe, intensywna żółtaczka nasuwająca podejrzenie konfliktu serologicznego. Szczepienie odracza się również w przypadku ciężkiego stanu dziecka, poważnego zakażenia lub pilnego zabiegu operacyjnego. Szczepienie jest przeciwwskazane u dzieci z zespołami niedoboru odporności. W razie dodatniego wywiadu rodzinnego (potwierdzony ciężki niedobór odporności u bliskiego krewnego; nagłe, niewyjaśnione zgony z powodu zakażeń w bliskiej rodzinie) odracza się szczepienie do momentu potwierdzenia prawidłowej odporności dziecka. Noworodka urodzonego przez matkę nosicielkę wirusa HIV zwykle można zaszczepić BCG; w takich przypadkach kwalifikację do szczepienia prowadzą specjalistyczne poradnie.

Po podaniu szczepionki BCG w miejscu iniekcji może pojawić się mały naciek z pęcherzykiem. Zmiana ta szybko się goi i zazwyczaj nie pozostawia śladów. Po 2-3 tygodniach od szczepienia pojawia się w tym miejscu kolejny naciek, który utrzymuje się przez kilka tygodni. Na jego wierzchu tworzy się krosta, a później pojawia się owrzodzenie, które samoistnie goi się po kilku miesiącach i pozostaje po nim charakterystyczna blizna.

Czy nadal istnieje realne ryzyko zachorowania na gruźlicę – czy warto się szczepić?

Badania wykazują, że na zachorowanie na gruźlicę najbardziej narażone są dzieci do 5 roku życia, dlatego grupa największego ryzyka to niemowlęta, u których może dojść do ciężkiej postaci gruźlicy pierwotnej- prosówki gruźliczej, gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz ciężkiego zapalenia płuc. Dzięki szczepieniom zbliżamy się do momentu, kiedy będzie można rozważyć rezygnację z powszechnych szczepień u noworodków, ale obecnie ryzyko jest wciąż zbyt duże.

W związku z obowiązkiem wykonania opisanych szczepień, jeśli rodzice z powodów osobistych nie wyrażają na to zgody, na szpital nałożony jest przez ustawodawcę obowiązek powiadomienia o tym fakcie Sanepidu.

Lekarze oraz położne pracujące na Oddziałach Noworodkowych wyjaśnią wszelkie możliwe wątpliwości dotyczące tych szczepień. Nie jest przyjęte wykonywanie jakichkolwiek badań laboratoryjnych w celu zakwalifikowania noworodka do szczepienia. Kwalifikacji dokonuje się na podstawie badania noworodka oraz wywiadu zebranego od rodziców.